Arlywydd Iwerddon

Arlywydd Iwerddon

Enghraifft o'r canlynol	swydd, rhestr wybodaeth
Math	arlywydd, pennaeth y wladwriaeth
Dechrau/Sefydlu	25 Mehefin 1938
Deiliad presennol	Michael D. Higgins
Deiliaid a'u cyfnodau	Michael D. Higgins (11 Tachwedd 2011)
Hyd tymor	7 blwyddyn
Enw brodorol	Uachtarán na hÉireann
Gwladwriaeth	Gweriniaeth Iwerddon
Gwefan	https://president.ie/en, https://president.ie/ga
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Arlywydd Iwerddon yw pennaeth gwladwriaeth Gweriniaeth Iwerddon a goruchaf reolwr Lluoedd Amddiffyn Iwerddon. Mae'r arlywydd yn dal ei swydd am saith mlynedd, a gellir ei ethol am uchafswm o ddau dymor. Caiff ei ethol yn uniongyrchol gan y bobl, er nad oes etholiad os mai dim ond un ymgeisydd sy'n cael ei enwebu, sydd wedi digwydd chwe gwaith hyd yn hyn. Swydd seremonïol yw'r arlywyddiaeth i raddau helaeth, ond mae'r llywydd yn arfer rhai pwerau cyfyngedig gyda disgresiwn llwyr. Mae'r arlywydd yn gweithredu fel cynrychiolydd gwladwriaeth Iwerddon a cheidwad cyfansoddiad y wlad.

Yr arlywydd presennol yw Michael D. Higgins, a etholwyd gyntaf ar 29 Hydref 2011. Cafodd ei urddo ar 11 Tachwedd 2011. Cafodd ei ailethol am ail dymor ar 26 Hydref 2018.

Preswylfa swyddogol yr arlywydd yw Áras an Uachtaráin ym Mharc Phoenix, Dulyn. Sefydlwyd y swyddfa gan Gyfansoddiad Iwerddon ym 1937, daeth yr arlywydd cyntaf i'w swydd ym 1938, a chafodd gydnabyddiaeth ryngwladol fel pennaeth y wladwriaeth ym 1949, yn dilyn Deddf Gweriniaeth Iwerddon.

Does dim Dirpwy-Arlywydd neu Is-Arlywydd. Ar ôl marwolaeth neu ymddiswyddiad arlywydd mae Comisiwn Arlywyddol yn gweithredu fel arlywydd - mae'r Comisiwn yn cynnwys y Prif Ustus, y Ceann Comhairle (Siaradwr) Dáil Éireann, a Cathaoirleach (Cadeirydd) Seanad Éireann.

I sefyll mewn etholiad arlwyddol, mae'n rhaid i ymgeisydd gael ei enwebu gan 20 aelod o'r Oireachtas (y Dáil a'r Senead), neu gan 4 cyngor sir, neu mae'n bosibl i gyn-Arlywydd sydd heb gael 2 dymor fel arlywydd enwebu'i hun.